PRAWA DZIECKA

 

W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi, gwarantującymi prawa dziecka, są:

• Konstytucja RP;
• Konwencja o Prawach Dziecka;
• Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka.

 

         W 1948 roku ONZ proklamowało Powszechną Deklarację Praw Człowieka. W tym dokumencie zostały określone podstawowe prawa człowieka. Prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi bez względu na narodowość, religię czy wiek.

         Jednak w 1989 roku uznano, że dzieci ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną potrzebują specjalnego traktowania i troski, potrzebują wobec tego „własnego dokumentu” określającego ich prawa – tak powstała Konwencja o prawach dziecka. Prawa zawarte w Konwencji przysługują każdemu dziecku i nikt nie może ich dzieci pozbawić.

 

         Niezależnie od praw dziecka określonych w Konwencji o prawach dziecka, każde dziecko jest chronione przez obowiązujący w danym państwie system prawny. W przypadku nieprzestrzegania Konwencji o prawach dziecka mówimy o naruszeniu praw dziecka np.: utrudnianie dziecku z niepełnosprawnością dostępu do edukacji. W przypadku nieprzestrzegania obowiązującego prawa np.: przemocy rówieśniczej – pobiciu lub okradzeniu dziecka – mówimy o naruszeniu prawa.

W Polsce Konstytucja RP, Konwencja o Prawach Dziecka oraz Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka stanowią najważniejsze odnoszące się do dziecka stanowione akty prawne .

 

Podstawowe założenia Konwencji to:

• „dziecko jest samodzielnym podmiotem. Ze względu na swoją niedojrzałości psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej”,
• „dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności, prywatności”,
• „rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka”,
• „państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach”.

 

System ochrony dziecka stworzony na podstawie Konwencji kieruje się następującymi zasadami:

• zasada dobra dziecka
• zasada równości wobec prawa (bez względu na rasę, kolor, wyznanie),
• zasada poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców na rozwój i wychowanie dziecka,
• zasada pomocy państwa w zabezpieczeniu warunków socjalnych i zdrowotnych dziecka,

 

Katalog Praw Dziecka w Konwencji obejmuje:

• prawa cywilne i wolności osobiste:

1. prawo do życia i rozwoju – dziecko przebywające w placówce powinno mieć zagwarantowane warunki sprzyjające jego rozwojowi,
2. prawo do identyczności – dorośli powinni dziecko szanować, dawać mu wolność,
3. prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania – każde dziecko może w sposób swobodny wyrażać swoje myśli, wyznawać dowolną religie i postępować zgodnie ze swoim sumieniem,
4. prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym – przedstawiciele organów administracyjno – sądowych mają obowiązek wysłuchać dziecko w sprawach, które go dotyczą,
5. prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa – nikt nie ma prawa znęcać się nad dzieckiem fizycznie, psychicznie, nadużywać go seksualnie, wyzyskiwać, czy znęcać się nad nim.

• prawa socjalne:

1. prawo do ochrony zdrowia – dorośli mają obowiązek dbać o zdrowie fizyczne i psychiczne dziecka,
2. prawo do wypoczynku i czasu wolnego – przedszkole ma obowiązek organizować zajęcia tek, aby dziecko miało czas wolny do zabawy,

• prawa kulturalne:

1. prawo do korzystania z dóbr kultury – dziecko powinno mieć zapewniony dostęp do kultury, która jest nieodłącznym aspektem rozwoju,
2. prawo do informacji – informacje ze świata na jego temat mają wpływ na kształtowanie się świadomości młodego człowieka,
3. prawo do znajomości swoich praw – dorośli nie mają prawa zatajać przed dzieckiem informacji dotyczących ich praw. Dzieci powinny mieć ich świadomość i umieć z nich korzystać.

• prawa polityczne: Od 1991 roku Konwencja Praw Dziecka tworzy porządek prawny Polski.

 

Relacja państwo-dziecko

 

         Prawa dziecka dotyczą relacji państwo dziecko. Oznacza to, że państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania z przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje państwowe i ich przedstawiciele: np.: policjanci, sędziowie, lekarze, nauczyciele, urzędnicy itp. muszą przestrzegać praw dziecka, bo tak stanowi prawo.

Na przykład, jeżeli mówimy o prawie do prywatności, oznacza ono między innymi, że pielęgniarka nie może przekazywać danych o zdrowiu dziecka osobom nieupoważnionym, informacje o problemach z nauką powinny być przekazywane bezpośrednio rodzicom czy opiekunom dziecka, a nie podczas spotkania z innymi rodzicami.

 

Prawa dziecka a relacje z rodzicami

 

         Prawa dziecka określone w Konwencji o prawach dziecka nie kolidują z prawem rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem, chyba, że dochodzi do sytuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzywdzenia, zmuszania do pracy zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego itp.,

To najczęściej rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa i jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.

 

Czy znajomość praw dziecka wpływa na jego życie

 

         Dziecko znające swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane podmiotowo, a nie przedmiotowo, że ma prawa, które muszą być respektowane. To niezwykle ważne, bo w ten sposób budujemy społeczeństwo obywatelskie. Jednocześnie dziecko świadome swoich praw jest w stanie łatwiej obronić się przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją, bo wie, że ma do tego prawo i że są instytucje, które powinny mu pomóc.

 

Prawa a obowiązki

 

         Prawa dziecka i obowiązki to dwie odrębne rzeczy. To, że dziecko ma prawa określone w Konwencji o prawach dziecka nie zależy od tego, czy wykonuje swoje obowiązki czy nie (choć powinno to robić). Prawa dziecka nie powinny naruszać lub ograniczać praw innych.

 

PRAWA DZIECKA

 

1. Prawo do życia i rozwoju - oznacza, że nikogo nie wolno pozbawiać życia, a dorośli muszą stworzyć dziecku warunki do prawidłowego rozwoju.

2. Prawo do życia bez przemocy i poniżania - oznacza, że bicie, znęcanie się i okrutne traktowanie są niedopuszczalne i karalne.

3. Prawo do wychowania w rodzinie - oznacza, że nikomu nie wolno zabrać dziecka od rodziców, chyba, że z bardzo ważnych powodów. Gdyby zdarzyło się, że rodzice będą osobno, dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców.

4. Prawo do wypowiedzi - oznacza, że w ważnych sprawach dotyczących dziecka,  może ono wygłosić swoje zdanie, opinie, oświadczyć własną wolę.

5. Prawo do stowarzyszenia - oznacza, że dziecko może należeć do organizacji młodzieżowych, a jeżeli ma 16 lat samo decyduje o swojej przynależności

6. Prawo do swobody myśli, sumienia i religii - oznacza, że gdy dziecko jest wystarczająco świadome,  samo decyduje o swoim światopoglądzie, wcześniej jedynie rodzice mają prawo dzieckiem kierować.

7. Prawo do nauki - oznacza, że dziecko może uczyć się tak długo, jak pozwalają na to jego zdolności.

8. Prawo do tożsamości - oznacza, że dziecko musi mieć nazwisko, obywatelstwo, poznać swoje pochodzenie.

9. Prawo do informacji - oznacza, że dziecko powinno poznać swoje prawa oraz  mieć dostęp do różnych źródeł wiedzy.

10 .Prawo do prywatności - oznacza, że dziecko może dysponować własnymi rzeczami, ma prawo do tajemnicy korespondencji, nikomu nie wolno bez ważnych powodów wkraczać w Jego sprawy osobiste i rodzinne.         

 

LITERATURA:
1. Al.-Khamisy D. (red.), Edukacja w przedszkolu; Wyd. Raabe; Warszawa 2000r.
2. M. Korsak, A. Łęga; „Prawo dziecka do rzeczywistości przedszkolnej”; Komitet Praw Dziecka; Warszawa 2001r.

3. http://www.pm4.krasnik.pl

4. https://pm1olsztyn.szkolnastrona.pl